Hiç Sperm Olmaması (Azospermi) Nedir?

Gün geçtikçe çocuk isteyen ve gebe kalmakta zorlanan çiftlerin sayısı artıyor. Korunmasız ilişkiye rağmen bir yıl boyunca hamilelik elde edilememesi durumuna "infertilite" veya "kısırlık" denir. İnfertilite teşhisi konulduğunda, kadın ve erkek kaynaklı faktörlerin incelenmesi gereklidir. Kısırlığın yarısından fazlası erkek kaynaklıdır. Azospermi, yani menide hiç sperm bulunmaması, kısırlık vakalarının yalnızca %1'ini oluşturur.

Erkek kaynaklı kısırlığın %10-15'i ise azospermi’ denilen ‘menide hiç sperm olmaması’ ile ilişkilidir. Azosperminin birden fazla sebebi olabilir. Bazı sebepler tedavi edilebilir ve doğurganlık sağlanabilir, ancak bazıları düzeltilemez ve alternatif çözümler aranmalıdır. Amacımız, kaliteli ve canlı sperm hücrelerini bulup tüp bebek yöntemiyle embriyo oluşturarak çiftlerin bebek sahibi olmalarını sağlamaktır. Son 15 yılda dünya genelinde normal sperm değerlerinde bir azalma gözlemlenmektedir. Avrupa Üroloji Derneği'ne göre, 15 milyon sperm/ml ve üzerindeki değerler normal kabul edilmektedir.

Azospermi (Azoospermia) Nedir?

Erkek üreme organlarında boşalma sırasında dışarıya çıkan meninin (ersuyu, zevksuyu) içinde hiç sperm bulunmaması durumuna "azospermi" denir. Azospermi tanısı konulan erkeklerin doğal yollarla çocuk sahibi olmaları oldukça zordur, çünkü sperm olmadığı için döllenme gerçekleşemez. Azospermi, birçok farklı nedene bağlı olarak ortaya çıkabilir. Bazı durumlarda, azospermi tedavi edilebilirken, bazı durumlarda ise tedavi mümkün olmayabilir ve bu durumda tüp bebek gibi yöntemler kullanılarak gebelik sağlanabilir.

Spermiyogram normal değerleri nasıl olmalıdır?

Sperm oluşumu ergenlik döneminde başlamaktadır. Sperm sayısı ve işlemi doğurganlık açısından önemlidir. Normal sperm sayısı 15milyon/cc ve daha fazladır. Sperm sayısı ve hareketliliği birçok hastalıktan ve durumlardan etkilenebilmektedir. ‘Oligospermi’ yani ‘düşük sperm sayısı’ olan erkeklerin sperm sayısı 15 milyon/cc ‘den azdır. Azospermi de ise menide sperm hiç yoktur. Meninin yani zevk suyunun olması içinde sperm olduğunu göstermemektedir. Sperm analizi yapıldığında meninin içerisinde hiç sperm bulunamayabilir.

Menide Hiç Sperm Olmamasının Nedenleri

Azospermi, menide hiç sperm bulunmaması durumu, genellikle iki ana nedene dayanabilir: Obstrüktif tip ve Non-obstrüktif tip.

Obstrüktif Tip Azospermi, testislerde sperm üretiminin gerçekleştiği ancak üretilen sperm hücrelerinin kanallar aracılığıyla dışarıya atılamadığı durumu ifade eder. Epididim, vas deferens gibi üreme sistemini oluşturan kanallarda tıkanıklık olduğunda sperm hücreleri meniye karışamazlar. Bu tıkanıklık birçok farklı nedene bağlı olabilir:

• Geçirilmiş enfeksiyonlar
• Enflamasyon geçmişi
• Travma veya yaralanma
• Kist oluşumu
• Sinir hasarı

Kalıcı doğum kontrol ameliyatları (vazektomi), bu ameliyat sırasında vas deferens kanalının kesilerek spermin dışarı çıkışının engellenmesi

Bazı genetik hastalıklar: Örneğin, kistik fibrozis gen mutasyonu, vas deferens kanalının oluşmamasına veya kalın salgılar nedeniyle kanalın tıkanmasına yol açabilir.

Obstrüktif tip azospermi durumunda, tüp bebek gibi yöntemlerle çocuk sahibi olma olasılığı vardır, ancak bu durumun altında yatan nedenler tedavi edilmedikçe doğal yolla çocuk sahibi olmak zordur.

Non-obstrüktif Tip Azospermi, testislerde sperm üretiminin yetersiz olduğu veya hiç sperm üretilemediği durumu ifade eder. Bu durum genellikle testisin yapısında veya işlevindeki bozukluklardan kaynaklanır. Bu sebepleri şu şekilde sıralayabiliriz:

Genetik Nedenler:

Klinefelter sendromu: Bu durumda, bir erkeğin kromozom sayısı XXY olarak normalden farklıdır, bu da cinsel olgunluğun eksikliği, fiziksel sorunlar ve öğrenme zorluklarına yol açabilir.

Kallman Sendromu: Bu genetik hastalık, koku alma bozukluklarıyla ilişkilidir ve tedavi edilmezse kısırlığa neden olabilir.

Y Kromozom Delesyonu: Sperm üretiminden sorumlu olan Y kromozomundaki eksiklikler kısırlığa neden olabilir.

Hormonal Bozukluklar:

• Hipogonadotropik Hipogonadizm
• Hiperprolaktinemi
• Androjen Direnci.

Retrograd Boşalma:

Bu durumda, meni mesaneye geri girebilir.

Testise Ait Azospermi Nedenleri:

İnmemiş testis hikayesi (kriptorşitizm): Testisler skrotuma inmemiş veya geç müdahale edilmiş olabilir, bu durumda testisler vücut sıcaklığından etkilenir ve içindeki spermler canlılığını kaybedebilir.

Testislerin yokluğu (Anorşi).

Sadece Sertoli Hücresi Sendromu: Testisler sperm üretemez.

Kabakulak hastalığının testisi etkilemesi (Kabakulak orşiti).

Tümörler, kanser.

Testisin torsiyonu: Testisin kendi etrafında dönmesi sonucu testis kan akımının kesilmesi ve gangren oluşması.

Bazı ilaçlar veya tedaviler: Sperm üretimini etkileyebilir.

Radyoterapi ve kemoterapi.

Kronik hastalıklar: Böbrek yetmezliği, siroz, diyabet gibi.

Varikosel :

Varikosel, damar genişlemesidir ve testislerde varikosel olması, testislerin yüksek sıcaklıkta olmasına neden olarak sperm üretimini olumsuz etkileyebilmektedir.

Azospermi Tespit Edildiğinde Neler Yapılmalıdır?

Menide sperm hücresi bulunmaması durumunda, hastadan detaylı bir tıbbi geçmiş alınmalıdır. Geçmişteki ateşli hastalıklar, inmemiş testis veya testislerden yapılan ameliyatlar, ilaç kullanımı, kanser tedavisi geçmişi, meslek, kimyasal maruziyet, sigara ve alkol kullanımı gibi faktörler sorgulanmalıdır. Ardından, hasta muayene edilmeli ve hormon testleri yapılmalıdır. Altta yatan neden bulunamazsa, hedef odaklı bir yaklaşım benimsenmeli ve tüp bebek yönteminden yararlanılmalıdır. Azospermi tedavi başarısında kadın doğum uzmanı, üroloji uzmanı ve embriyoloji laboratuvarının tecrübesi ve kalitesi çok önemlidir.

Azospermi Belirtileri Nerlerdir?

Erkek infertilitesi, çiftin bir yıl boyunca korunmasız ilişkiye rağmen çocuk sahibi olamamasıyla ilk belirtilerini gösterir. Bu durum, erkeklerde depresyon, hüzün, başarısızlık duyguları gibi çeşitli duygusal sorunlara yol açabilir. Bu noktada, psikiyatrist gibi bir uzmana başvurarak gerektiğinde terapi alınması önerilmektedir.

Azospermi durumunda, bazı belirtiler varlığında bu durumdan şüphelenilmelidir. Bunlar arasında, testosteron üretiminin azalmasıyla ilişkilendirilen belirtiler bulunur: yorgunluk, cinsel isteksizlik, depresyon, kilo artışı ve ilgisizlik gibi. Ayrıca, azospermiye özgü olmamakla birlikte, şu belirtiler de dikkate alınmalıdır:

• Cinsel istekte azalma
• Vücut tüylerinde ve saçlarda azalma
• Üreme organı çevresinde şişlik veya skrotumda şişlik
• Üreme organlarında hassasiyet
• Penisten anormal akıntı

Bu semptomlardan herhangi biri siz veya partneriniz tarafından fark edilirse, durumu değerlendirmek için bir uzmana başvurmanız önemlidir. Özellikle, erkek infertilitesi veya üreme endokrinolojisi konularında uzmanlaşmış bir üroloji uzmanından destek almak faydalı olabilir.

Azospermi Nasıl Tespit Edilir?

Spermiyogram, erkeğin boşalma yöntemi ile verdiği menideki sperm analizini yaparak sperm varlığını, hareketliliğini ve canlılığını inceleyen bir sperm testidir. Meni örneği alındıktan sonra laboratuvar ortamında özel işlemlerden geçirilerek santrifüj edilir ve daha sonra mikroskop altında incelenir. Sperm testi sonrasında azosperm tanısı konulabilir, ancak bu tanı için genellikle iki farklı zamanda iki kez sperm testi yapılması daha doğru olacaktır. Ayrıca, tanı ve tedavi sürecine yardımcı olmak için genetik testler, hormon testleri, idrar tetkiki ve testis biyopsisi gibi ek testler de yapılabilir. Azosperminin nedeninin belirlenmesinden sonra, tedavi planlaması için bir uzman üroloji doktoruna danışmak önemlidir.

Azospermi Tedavisi 

Azospermi birçok hastalık nedeniyle oluşabilmektedir. Bazı hastalık durumları tedavi edilebilir ancak bazıları ise tedavi edilememektedir. Kadın hastalıkları ve doğum uzmanının değerlendirmesi ve üroloji doktoru muayenesi çok önemlidir

Azospermi, menide hiç sperm olmaması nedenleri kişiden kişiye değişiklik gösterdiği için nedennii bulmak için üroloji doktoru öncelikle hastanın detaylı tıbbi hikayesini almalıdır. Hastanın önceden geçirdiği operasyonlar (özellikle testislerden), geçirdiği enfeksiyonlar, genetik yatkınlık durumu önemlidir. Ardından ürolog tarafından hastanın fiziksel muayenesi yapılmalıdır.

Azospermiye neden olan altta yatan hastalık biliniyor ise öncelikle bu hastalık tedavi edilmelidir. Kanallarda tıkanıklık varsa bu tıkanıklıklar ameliyat ile açılabilmektedir.

Sinir hasarına bağlı testislerden sperm atılımı olamıyorsa ilaç tedavisi veya sinir hasarına yönelik ameliyat yapılabilir.

Hipofiz bezinden salgılanıp sperm üretimine katlısı olan LH (Lutein yapıcı hormon) ve FSH (Folikül uyarıcı hormon) hormonlarının azalması durumunda hormon tedavisi ile sperm üretimi sağlanabilmektedir.

Ancak tedavi edilemeyecek bir sebep varsa veya azospermiye neden olan sebep bulunamadı ise cerrahi yöntem ile hastadan sperm toplanabilmektedir (sperm üretimi sağlanabilmektedir).

Spermiyogram (sperm testi) testinde hiç sperm bulunamayan ve azospermi tanısı konulan erkeklerde, hedef çocuk istemi olduğu için cerrahi yollar ile sperm elde edilebilmektedir. Ancak hasta öncelikle üroloji doktoru tarafından muayene edilmeli ardından cerrahiye karar verilmelidir. Üroloji doktoru hastanın durumu ve sperm sayısına göre tedavi şekline karar verecektir. Sperm üretimi için TESA (Testis sperm aspirasyonu,) TESE (Testis sperm ekstraksiyonu), Mikro- TESE, PESA, Mikroenjeksiyon, MESA yöntemlerine başvurulabilmektedir.

Mikro-TESE yönteminde ameliyat ile alınan testis dokusu mikroskop altında detaylı olarak incelenmekte ve sperm üretme potansiyeli olan dokular tespit edilebilmektedir. Mikro-TESE sonrası hastaların yaklaşık 50-60 % ‘ınde sperm bulunmaktadır. Sperm bulunan hastalarda tüp bebek yöntemi ile embriyo oluşturulmakta veya spermler ileride kullanılmak üzere dondurulabilmektedir yani ‘sperm dondurma’ işlemi yapılabilmektedir. Mikro-TESE yöntemi ile sperm bulunamayan hastalarda bu doku detaylı incelenebilir veya 6 ay sonra tekrar Mikro-TESE işlemi denenebilmektedir.

Tüm tedavilere rağmen sperm bulunamayan erkeklerde kanıtlanmamış olmakla beraber ‘kök hücre tedavisi’ umut vadetmektedir.

Azospermi tedavisinde uygulanan testler

Azospermi tanısı koymak için sperm testi yani spermiyogram testi yapılması gerekmektedir. En az 2 farklı zamanda spermiyogram testi yapılması ile azospermi tanısı konulmalıdır. Azospermi tanısı konulduktan sonra istenebilecek tetkikler aşağıda sıralanmıştır;

• Kanda hormon testleri (FSH, LH, Prolaktin; testesteron..)
• Genetik testler
• Üreme sistemindeki anormalliklerin etspiti için ultrason (transrektal ultrason, testislerden ultrason veya doppler ultrason)
• Beynin görüntülenmesi (hipofiz bozukluklarından şüpheleniliyor ise)
• Testislerin biyopsisi (gerekli durumlarda)

Azospermi Nasıl Önlenebilir?

Azospermi sebeplerini düşünecek olursak genetik hastalıklardan korunmak mümkün değildir, ancak;

• Kabakulak gibi enfeksiyonlardan ve etkilerinden korunulmalı,
• Yenidoğanda inmemiş testis varlığında erken müdahale edilip tedavi edilmeli,
• Testislerde varikosel olması durumunda üroloji doktoru muayenesine gidilmeli ve gerekli ise ameliyat yapılmalı,
• Radyasyondan ve kimyasal maddelerden uzak durulmalı,
• Sigara içilmemeli,
• Sperm üretimine zarar verebilecek ilaçlardan uzak durulmalı,
• Testislerinize yüksek ısıya maruz bırakacak ortamlardan uzak durulmalı,
• Üreme organlarınıza zarar verecek aktivitelerden uzak durulmalıdır.

Kriptozospermi Ne Demek? 

Azospermi tanısı konulan hastalarda, ardışık spermiyogramlarla (aynı gün içinde iki kez örnek alınması) nadir durumlarda sperm hücreleri tespit edilebilir. Bu sperm hücreleri dondurularak tüp bebek tedavisinde kullanılabilir. Kriptozospermi olarak adlandırılan bu durum, azospermi olan hastalarda zaman zaman sperm hücrelerinin bulunmasını ifade eder.

Bu nadir sperm hücrelerini yakalayabilmek için hastaların sabırla aralıklı dönemlerde sperm testleri yaptırmaları ve laboratuvarlarda özenle incelenmesi gerekir. Basit bir spermiyogram yerine, kriptozospermi durumlarının doğru şekilde tespiti için deneyimli laboratuvarlarda detaylı testler yapılmalıdır.

Varikosel Tedavisi Nedir? 

Varikosel ‘damar genişlemesi’ dir. Damar genişlemesi yüksek ısı demektir. Bu damar genişlemesi erkek üreme organında (testislerde) görüldüğü zaman yüksek ısı nedeniyle sperm işlevini, sayısını ve kalitesini bozabilmektedir. Varikosel ameliyatı sonrasında azospermi hastalığı tedavi edilebilir ve sperm sayısı ve kalitesi artabilir.

Azospermi Tedavi Fiyatları

Azospermi, erkek kısırlığına neden olup tedavi edilmediği takdirde çocuk sahibi olmaya engel bir durumdur. Azospermi tedavisinin maliyeti, çok sayıda değişkene bağlı olduğundan kesin bir değer belirtmek zordur. Azospermi durumu, çeşitli nedenlere dayandığı için tedavi seçenekleri de farklılık gösterir. Örneğin, mikroTESE gibi cerrahi müdahalelerin yanı sıra önerilebilecek ilaçlar da maliyetleri etkileyebilir ve her çift için farklı bir maliyet hesabı gerektirebilir. Doğru yaklaşım, her çiftin durumunun ayrı ayrı değerlendirilmesi ve bilimsel verilere dayalı en uygun tedavi planının belirlenmesidir. Bu şekilde, tedavi süreci en etkin ve uygun şekilde yönetilir. Doçent Doktor Çiğdem Yayla Abide, ekibinde beraber çalıştığı uzman üroloji doktorları ile beraber kaliteli ve en iyi hizmeti vermekte, tedavi ve tüp bebek yöntemlerini uygulamaktadır.

Azospermi, erkeklerde kısırlık neden olan bir durum olup, menide hiç sperm bulunmaması anlamına gelir. Bu durum çiftlerin çocuk sahibi olma şansını azaltabilir ve tedavi gerektirebilir. Genetik hastalıklar, hormonal dengesizlikler, varikosel gibi faktörler azospermiye yol açabilir. Tedavi seçenekleri kişisel duruma bağlı olarak değişebilir ve bazı durumlarda cerrahi müdahale gerekebilir. MikroTESE gibi yöntemlerle sperm elde edilebilir ve tüp bebek tedavisi ile çocuk sahibi olunabilir. Ancak, her hastanın durumu farklı olduğu için tedavi planı kişiye özel olmalıdır. Tedavi sürecinde uzman bir ekiple çalışmak önemlidir.

Hiç Sperm Olmaması (Azospermi) Hakkında Sıkça Sorulan Sorular